چالش‌های تربیت در عصر رسانهها/ چالش دوم: آثار رسانه های تصویری بر مغز
تاریخ انتشار: ۸ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۸۶۶۵۴
حسین غفاری
در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که رسانه‌های فراگیر و نوین، دیگر نه یکی از عوامل اثرگذار بر تربیت فرزندان، که به نوعی مهمترین عامل تربیتیِ خارج از اراده خانواده‌ها و نهادهای تربیتی به شمار می‌روند. در شرایطی که از آثار تربیتی رسانهها بر نسل جوان غافلیم، بیهوده است که به‌عنوان معلم و مربی به فکر هدایت و تربیت آنان باشیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در شرایطی که از آثار تربیتی رسانهها بر نسل جوان غافلیم، بیهوده است که به‌عنوان معلم و مربی به فکر هدایت و تربیت آنان باشیم.
بچه‌ها برای ورود به دنیای رسانهها به جسمشان چندان نیازی ندارند. یعنی وقتی به تماشای تلویزیون می‌نشینند، از همه بدنشان فقط به یک جفت چشم و یک جفت گوش نیاز دارند. موقع انجام بازی دیجیتال هم، اضافه بر چشم و گوش، فقط چند تا از انگشتانشان درگیر می‌شود.
اصولاً کاربری رسانهها فعالیتی فکری است و مهمترین بخش بدن که درگیر آن می‌شود، «مغز» است.
گوش دادن به موسیقی، مطالعه کتاب و چرخ زدن در رسانه‌های اجتماعی، همگی فعالیت‌هایی رسانه‌ای هستند که با اکثر اندام‌های بدن کار چندانی ندارند. اصولاً کاربری رسانهها فعالیتی فکری است و مهمترین بخش بدن که درگیر آن می‌شود، «مغز» است.
مغز انسان مرکز دستگاه عصبی و حساس‌ترین و پیچیده‌ترین عضو بدن است که به طرزی باور نکردنی حدود یک چهارم انرژی بدن را مصرف می‌کند. مغز هم مثل سایر اندام‌ها، با توجه به تنوع و میزان فعالیتی که بر آن تحمیل می‌کنیم، شکل می‌گیرد و تکامل می‌یابد.
مغز به طرزی باور نکردنی حدود یک چهارم انرژی بدن را مصرف می‌کند.
به‌طور طبیعی بیشترین فرصت رشد کردن و ورزیده شدن «مغز» در دوره کودکی و نوجوانی فراهم می‌شود. همان‌طور که سایر اعضای بدن هم در این دوره کم‌کم به بلوغ می‌رسند.
بیشترین فرصت رشد کردن و ورزیده شدن «مغز» در دوره کودکی و نوجوانی فراهم می‌شود.
مغز انسان محل شکل‌گیری اندیشه و افکار هم هست؛ محل ذخیره‌سازی خاطرات و پردازش اطلاعات. اما آنچه در اینجا مورد توجه ماست، فارغ از محتوای اطلاعات و اندیشه‌ها، شیوه مواجهه مغز با داده‌ها و روش پردازش آن‌هاست.
بیش از نیم‌قرن پیش، مارشال مک‌لوها (Marshal McLuhan, 1911-1980) در کتاب «برای درک رسانهها» (Understanding Media,1964) جمله‌ای را گفت که بعد از او به‌عنوان یک مثل رایج شد: «رسانه همان پیام است» (Medium is the message) مک‌لوهان می‌نویسد: «تأثیر‌گذاری فناوری نه تنها در سطح نظرات و مفاهیم اتفاق می‌افتد، بلکه به‌طور مستمر و بدون مقاومت، الگوهای ادراکی را هم دگرگون می‌کند».
تأثیر‌گذاری فناوری بدون مقاومت، الگوهای ادراکی را دگرگون می‌کند.
هر چند که دسترسی و اثرگذاری فیزیکی بر مغز، به‌خاطر وجود حفاظی استخوانی به نام جمجمه، مشکل است، اما از آن‌جا که تمامی پیام‌های دریافتی از اندام‌های حسی با شبکه‌های تودرتوی عصبی به مغز منتقل می‌شوند، اثرگذاری بر مغز از طریق تحریک عصبی، شدنی و آسان است. ابتدایی‌ترین روش کار رسانهها هم برقراری ارتباط با مغز انسان از طریق تحریکات عصبیِ بینایی و شنوایی است. این تحریکات به تدریج در مغز انسان تغییراتی ایجاد می‌کنند که اثر آن‌ها را روی تمامی فعالیت‌های مغز می‌توان ردگیری کرد.
تصویری شدن
در دهه‌های گذشته، پیشرفت رسانه‌های نوین دائماً در جهت استفاده بیشتر از تصویر به عبارت بهتر «تصویری شدن» بوده است. این حرکت، در عین افزودن به جذابیت رسانهها، نوع مواجهه مغز ما با پیام را تغییر داده است. «نیل پستمن» (Neil Postman, 1931-2003) در کتاب «زندگی در عیش، مردن در خوشی» (Amusing Ourselves to Death,1985) درباره تغییرات انسانی ناشی از غلبه فرهنگ تصویری بر فرهنگ متنی توضیح می‌دهد.
«تصویری شدن» در عین افزودن به جذابیت رسانهها، نوع مواجهه مغز ما با پیام را تغییر داده است.
او می‌نویسد: «کتاب بهترین و مناسب‌ترین ظرف است برای گردآوری و انبوه کردن و رده‌بندی کردن و تحلیل و بررسی نظام‌دار اطلاعات و اندیشه‌ها. نوشتن یک کتاب یا خواندن آن به زمان نیاز دارد. بررسی و بحث درباره محتوای کتاب و قضاوت درباره آن به زمان نیاز دارد. کتاب تلاشی است برای استمرار بخشیدن به تفکر» (ص ۱۷۰).
در مقابل کتاب و رسانه‌های متنی، رسانه‌های تصویری مثل سینما و تلویزیون قرار دارند که برای درک پیام آن‌ها به زمان و تمرکز کمتری نیاز است. به بیان دیگر، تصویری شدن پیام‌های رسانه‌ای، مخاطبان را از تأمل و تفکر عمیق بی‌نیاز می‌کند و ذهن انسان را «سطحی» بار می‌آورد.
تصویری شدن پیام‌های رسانه‌ای، مخاطبان را از تأمل و تفکر عمیق بی‌نیاز می‌کند و ذهن انسان را «سطحی» بار می‌آورد.
مخاطبی که به‌جای خواندن کلمات به تماشای تصویر عادت کرده است، از تخیل و تفکر بی‌نیاز است و رفته‌رفته مغزش «کم‌عمق‌تر» می‌شود. این موضوع به قدری مهم است که می‌توان گفت ناتوانی نوجوانان و جوانان ما در برقراری ارتباط با «کتاب»، ریشه در تصویری شدن مغزشان دارد.
تلویزیونی شدن
علاوه بر تصویری شدن مغز، عادت به تماشای هر روزه تلویزیون تغییرات دیگری هم در مغز ایجاد می‌کند. آن‌طور که پستمن می‌گوید، پیام‌های تلویزیونی، کوتاه، بی‌وقفه، ساده‌سازی‌شده و به‌طور عمده سرگرم کننده‌اند.
ناتوانی نوجوانان و جوانان ما در برقراری ارتباط با «کتاب»، ریشه در تصویری شدن مغزشان دارد.
برای تماشای برنامه‌های تلویزیون معمولاً پیش‌نیازی لازم نیست و مخاطب در هر لحظه که اراده کند، می‌تواند از یک کانال به کانال دیگر بپرد. همه این ویژگی‌ها در کنار هم باعث می‌شوند مغز انسان نسبت به دریافت پیام‌های طولانی و جدی ضعیف شود و توانایی مرور ترتیبی و گام‌به‌گام اطلاعات و وقایع را از دست بدهد.
با تلویزیونی شدن مغز، قرار گرفتن در معرض آموزش‌های سنتی، روز‌به‌روز برای مغز ملال‌آورتر و یادگیری در کلاس درس سخت‌تر می‌شود. نوجوانی که مغزش «تلویزیونی» شده است، در کلاس درس، توانایی تمرکز بر گفتار طولانی معلم و خیره‌شدن به نوشته‌های روی تخته را ندارد و به‌طور کلی از امور جدی گریزان است. ولع او برای تماشای تصویرهای بیشتر و داشتن قدرت انتخاب در آنچه می‌بیند و می‌شنود، باعث می‌شود کلاس‌های درس سنتی از «بهره‌وری» تهی گردند و خستگی و حواس‌پرتی در آن‌ها موج بزند.
نوجوانی که مغزش «تلویزیونی» شده است، در کلاس درس، توانایی تمرکز بر گفتار طولانی معلم و خیره‌شدن به نوشته‌های روی تخته را ندارد.
شناخت دقیق زوایای پنهان اثرگذاری رسانهها بر کودکان و نوجوانان، برای طراحی نظام تربیت رسانه‌ای خانواده و مدرسه به ما کمک می‌کند. تا اینجا برخی عوارض استفاده از رسانه‌های تصویری بر مغز را بررسی کردیم. ان‌شاء‌الله بررسی تأثیرات رسانه‌های دیجیتال بر مغز را در یادداشت های دیگر پی می‌گیریم.
منبع: ماهنامه رشد معلم، شماره‌ی پی‌درپی 324، آبان ۱۳۹۸.
انتهای پیام/
از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.
منبع: فارس
کلیدواژه: آثار رسانه تصویری تربیت رسانه ای تصویری شدن تلویزیونی شدن رسانه های تصویری تصویری شدن مغز انسان رسانه ها رسانه ای شدن مغز بر مغز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۸۶۶۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
امام صادق(ع) علوم الهی را بسط داد و انسان‌های شایسته‌ای را تربیت کرد
به گزارش خبرنگار حوزه استان ها خبرگزاری تقریب، حجت الاسلام و المسلمین علی خورشیدی امام جمعه بیجار در آیین عبادی سیاسی نماز جمعه این شهرستان ضمن دعوت همگی به رعایت تقوا و آرزوی سلامتی برای مقام معظم رهبری، با اشاره به اهمیت درباره تعلیم و تربیت؛ اظهار داشت: خداوند متعال در سوره مبارکه بقره آیه ۱۵۱ می‌فرماید «كَما أَرسَلنا فيكُم رَسولًا مِنكُم يَتلو عَلَيكُم آياتِنا وَيُزَكّيكُم وَيُعَلِّمُكُمُ الكِتابَ وَالحِكمَةَ وَيُعَلِّمُكُم ما لَم تَكونوا تَعلَمونَ» در میان شما رسولی از خودتان فرستادیم که همواره آیات ما را بر شما می‌خواند و شما را از هر نوع آلودگی ظاهری و باطنی پاک و پاکیزه می‌کند و کتاب و حکمت به شما می‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما تعلیم می‌دهد، لذا یکی از اهداف بعثت انبیا تعلیم و تربیت بندگان بوده است.
وی با بیان اینکه تکامل وجودی انسان جز با علم و عمل حاصل نمی‌شود، تصریح کرد: پیامبران هم خرد و بینش انسان‌ها را رشد می‌دهد و هم عمل او را به درستی پرورش داده و متناسب با بینش صحیح و حق پرورش می‌دهند.
حجت الاسلام خورشیدی عنوان کرد: از آیه ۱۵۱ سوره بقره این گونه استفاده می‌شود که گام اول در هدایت انبیا نمایاندن آیات و نشانه‌های الهی به بندگان است تا زمینه تربیت اخلاقی فراهم شود و سپس دستورات دینی و راه فرزانگی و حکمت به آنان آموخته شود.
امام صادق علیه السلام علوم الهی را بسط و انسان‌های شایسته‌ای را تربیت نمود
امام جمعه بیجار یادآور شد: امام صادق علیه السلام می‌فرماید: خداوند پیامبران را مژده رسان و بیم دهنده مبعوث نمود تا بندگان پروردگار بشناسند؛ آیه شریفه 151 سوره بقره چند پیام مهم دارد که اولاً رهبری موفق است که از خود مردم در میان مردم و همزبان مردم باشد پیام دوم اینکه تزکیه بر تعلیم مقدم است پیام سوم آموزش دین محور اصلی است و آموزش‌های دیگر در مراحل بعدی است پیام چهارم انسان برای شناخت بسیاری از حقایق نیازمند وحی است.
وی شهادت امام صادق علیه السلام را محضر امام زمان ارواحنا فداه و رهبر فرزانه انقلاب و همه محبین و دوستداران حضرت تسلیت عرض گفت و افزود: از شاخص‌ترین ویژگی عصر ولایت و امامت امام صادق علیه السلام تولید علوم الهی بود که بعد از رحلت پیامبر مکرم اسلام تعمداً و غفلتاً از بین رفته بود.
حجت الاسلام خورشیدی بیان داشت: امام صادق علیه السلام علوم الهی را بسط و انسان‌های شایسته‌ای را تربیت نمود؛ حضرت در یک حدیث شاخص و مهمی که بیانگرحال و روز الان ماست می‌فرماید: گرانی قیمت‌ها اخلاق و رفتار مردم را نامطلوب می‌سازد امانتداری را از بین می‌برد و مردم مسلمان را از فشار و سختی به سطوح می‌آورد؛ این روایت سه جنبه مهم برای حیات اجتماعی را خاطرنشان می‌سازد اول اخلاق اجتماعی مردم را تغییر می‌دهد اگر قدرت خرید مردم پایین باشد و پدیده گرانی رفتار اقشار جامعه را عوض می‌کند دوم گرانی‌ها امانتداری را از بین می‌برد در فرهنگ روایی امانت داری معنای وسیعی دارد یکی از مصادیق امانتداری رعایت حقوق اجتماعی است نقطه مقابل امانت خیانت است سومین پیامد خطرناک گرانی در جامعه این است که مردم را از فشار و سختی به سطوح می‌آورد افکار عمومی تحریک پذیر می‌شود و اعصاب جامعه به هم می‌ریزد دولتمردان باید به فکر مردم باشند به فکر معیشت مردم باشند.
جنگ ترکیبی دشمن یک رویداد با برنامه بلند مدت است
امام جمعه بیجار با اشاره به جنگ ترکیبی دشمن متذکر شد: مطالب و گفتاری درباره عفاف و حجاب که به تعبیر رهبر معظم انقلاب یک چالش تحمیلی است، دشمن تمام قد برای نجات منافع خود در امت اسلام و بخصوص ایران اسلامی به مقوله حجاب حمله کرده است، فتنه و جنگ ترکیبی یک رخداد اتفاقی نیست، بلکه یک رویداد با برنامه حداقل ۱۰ ساله بود که از دهه ۹۰ شروع کرده و رهبر معظم انقلاب مدت‌ها قبل هشدارهای لازم را داده بودند.
وی اضافه کرد: تمدن منحط غربی دو نوع تهاجم فرهنگی دارد یکی تهاجم فرهنگی خارج از تمدن خودش و دوم تهاجم فرهنگی داخلی غرب به جامعه زنان خودش هم شبیه خون فرهنگی انحطاط برهنگی و آسیب‌های اجتماعی خسته شدند موجی از حجابخواهی در غرب به واقعیت تبدیل شده و حجاب را پناهگاه خود می‌دانند اما دولت فرانسه و غرب و سرمایه‌داران قانون منع حجاب تصویب کردند و از ورود دختران محجبه به مدارس جلوگیری می‌کنند مثل همیشه از مردم خانواده‌ها می‌خواهند نسبت به این موضوع حساس باشند.
اردیبهشت، ماه نکوداشت علم و فرهنگ است
حجت الاسلام خورشیدی در پایان خاطرنشان کرد: اردیبهشت، ماه نکوداشت علم و فرهنگ است بهترین فرصت و ایام برای احترام معلم و عالم است؛ حضرت علی علیه السلام می‌فرماید: هرکه دانشمندی را احترام کند خدا را احترام کرده است این موضوع دارای دو محور است اول گرامی داشت اهل علم که پیامبر مکرم اسلام می‌فرماید هر که به استقبال دانشمندان رود مرا استقبال کرده است؛ دوم برتری جایگاه و موقعیت عالمان است بر عابدان و حکمت برتری در این است که شیطان در میان مردم بدعت می‌گذارد و دانشمندان به آن پی می‌برند اما عابد سرگرم عبادت خود است به بدعت توجهی ندارد.
انتهای پیام/
تداوم بارندگیها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش می‌یابد